امکان‌سنجی جریان استصحاب در امور اعتقادی

author

  • احمد مرتاضی استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
Abstract:

در امور اعتقادی چون مقتضی‌‌‌‌‌‌، ‌یعنی تمامیت ارکان استصحاب‌‌‌‌‌‌، ‌موجود بوده و مانع نیز مفقود است‌‌‌‌‌‌، ‌اصل امکان جریان استصحاب در آنها‌‌‌‌‌‌  جای تردید ندارد، ‌بلکه اطلاق ادله آن‌‌‌‌‌‌، ‌اعمال قلبی را نیز شامل می‌‌‌شود‌‌‌‌. با وجود این‌‌‌‌‌‌، ‌برخی با تمسّک به ادله‌‌‌ای همچون عینیت یا توقف اعتقاد بر یقین‌‌‌‌‌‌، ‌انصراف ادله استصحاب از أعمال جوانحی و نیز الزام شرعی به کسب یقین وجدانی نسبت به اعتقادیات‌‌‌‌‌‌، ‌امکان جریان استصحاب در امور اعتقادی را به‌طور مطلق‌‌‌‌‌‌، ‌منکر شده‌‌‌اند‌‌‌‌. در مقابل‌‌‌‌‌‌، ‌عده‌‌‌ای نیز  ضمن تقسیم امور اعتقادی به دو دستۀ نیازمندِ یقین وجدانی و نیازمندِ صِرف التزام قلبی؛ معتقدند که در عقاید قسمِ دوم‌‌‌‌‌‌، ‌هم  استصحابِ موضوعی و هم استصحاب حکمی جریان دارد، ‌اما در گزاره‌‌‌های اعتقادیِ قسم اول‌‌‌‌‌‌، ‌تنها استصحاب حکمی‌‌‌‌‌‌، ‌امکان جریان دارد‌‌‌‌. تحقیق حاضر نشان می‌‌‌‌‌‌دهد که چون اعتقاد‌‌‌‌‌‌، ‌یک امر وجدانی است‌‌‌‌‌‌، ‌شک در نفس اعتقاد‌‌‌‌‌‌ با مراجعه به وجدان‌‌‌‌‌‌، ‌زائل می‌‌‌گردد و جریان استصحاب در خود اعتقاد‌‌‌‌‌‌، ‌کاملاً بی‌معناست‌‌‌‌. در احکام اعتقادی نیز چون هیچ‌یک از این نوع احکام‌‌‌‌‌‌، ‌غایت زمانی ندارد، ‌در مقام اثبات‌‌‌‌‌‌، ‌شک در بقاء و جریان استصحاب در آنها‌‌‌‌‌‌، ‌امکان وقوعی ندارد‌‌‌‌؛ هرچند جریان استصحاب در خصوص معتقَدات‌‌‌‌‌‌، ‌یعنی مسائل و موضوعات اعتقادی‌‌‌‌‌‌، ‌هم امکان عقلی دارد و هم امکان وقوعی‌‌.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

استصحاب در زمان و امور وابسته به آن

این مقاله با روش تحلیل اصولی به اندیشه ورزی‌های اصولیان امامیه در باب این سوال می‌پردازد که آیا استصحاب می‌تواند در سه قلمرو: زمان، امور زمانی و مقیدات به زمان جریان یابد؟ در مورد استصحاب در خود زمان، پس از بررسی نظریات، اشکالِ عدم شک در بقا و نیز عدم وحدت متیقن و مشکوک در این استصحاب پاسخ داده می‌شود و در نهایت ثابت می‌شود که استصحاب مورد بحث به دلیل وجود پیوستگی عرفی میان متیقن و مشکوک واجد شر...

full text

استصحاب در زمان و امور وابسته به آن

این مقاله با روش تحلیل اصولی به اندیشه ورزی های اصولیان امامیه در باب این سوال می پردازد که آیا استصحاب می تواند در سه قلمرو: زمان، امور زمانی و مقیدات به زمان جریان یابد؟ در مورد استصحاب در خود زمان، پس از بررسی نظریات، اشکالِ عدم شک در بقا و نیز عدم وحدت متیقن و مشکوک در این استصحاب پاسخ داده می شود و در نهایت ثابت می شود که استصحاب مورد بحث به دلیل وجود پیوستگی عرفی میان متیقن و مشکوک واجد شر...

full text

قلمرو جرم انگاری از منظر حوزه امنیتی امور اعتقادی و عبادی نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران

امروزه جوامع بشری از نظام های ارزشی متنوعی تشکیل یافته است. از مهترین ارزش ها می توان به نظام ارزش های دینی اشاره نمود. در جمهوری اسلامی ایران ارزش های دینی از جایگاه والایی برخوردار بوده و لذا سیاست کیفری سخت گیرانه ای در برخورد با رفتارهای معارض با این ارزش ها در قوانین کیفری در نظر گرفته شده است. از مباحث مهم در این حوزه می توان به موضوعات مرتبط با مسائل امنیتی اشاره نمود. چرا که امنیت از مو...

full text

استصحاب و اصاله اللزوم

لزوم عقد حکم شرعی و قانونی است که فقیه و حقوق دان برای استنباط حکم شرعی و قانونی ابتدا سراغ اماره و دلیل اجتهادی می‌رود؛ چنانچه بعد از فحص بقدر وسع، از دسترسی به آن مایوس شد برای رفع تحیر و سرگردانی خود و دیگران به ادله فقاهتی یعنی اصول عملیه رجوع می‌کند؛ حال اگر از امارات اجتهادی یعنی کتاب و سنت و امثال آن نتوانست این حکم را استنباط کند، می‌تواند از اصول عملیه کمک بگیرد. یکی از اصول چهارگانه ع...

full text

تجزیه و تحلیل واگرایی اعتقادی و اندیشه ای در جهان اسلام در پرتو نقش‌آفرینی جریان تکفیری

مسئله تکفیر از دیرباز یکی از محورهای اساسی تعارض و خشونت در ادیان و ملل مختلف بوده است. این موضوع در دوره حساس کنونی به یکی از مسائل مبتلابه جهان اسلام تبدیل شده و توجه به آن بیش از گذشته اهمیت پیدا کرده است. مقاله حاضر درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش اساسی است که جریان تکفیری در ایجاد واگرایی اعتقادی و اندیشه­ای در جهان اسلام چه نقشی می­تواند داشته باشد؟فرضیه عبارت است از ...

full text

اصل استصحاب در فقه و حقوق موضوعه

در فقه اسلامی بسیاری از احکام شرعی با استفاده از منابع چهارگانه‌ی قرآن، سنت، اجماع و عقل قابل استنباط می باشند. لیکن تعیین تکلیف برای همه موارد خاص و استنباط حکم مشخص آنها چیزی نیست که در آغاز قابل پیش بینی باشد به همین سبب مجتهد با استفاده از اصول عملیه، خلاء قانونی را پرکرده و در جهت کار آمدی علم فقه و پویایی اجتهاد قدم بر می دارد. یکی از آن اصول عملیه، اصل استصحاب است. چنان چه وجود حکم یا م...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 20  issue 78

pages  190- 204

publication date 2019-02-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023